2025, Vol. 11, Issue 2, Part A

author(s)
Midhun MS

abstract
भारतस्य प्रसिद्धः चिकित्सा सम्प्रदायः भवति आयुर्वेदः। आयुर्सम्बन्धित वेदमित्यर्थेन आयुर्वेदमिति उच्यते। शरीरेन्द्रियमनात्मा समवेतमेव आयुः अथवा जीवः। आयुर्वेदानुसारं चतुर्पुरुषार्थानां पालनमेव दीर्घजीवनमित्युच्यते। तदर्थं सौख्यमयशरीरमपेक्षणीयम। सौख्यजीवनस्य पालनेनैव तद् साधयितुं शक्यते। सौख्यजीवनस्य प्रतिबन्धकाः भवन्ति रोगपीडाः। वात, पित्त, कफादि त्रिदोषानां कारणेन रोगपीडाः आगमिष्यन्ति। कार्य-कारण सिद्धान्तानुसारं सर्वेषु रोगेषु निश्चयेन कारणम् भविष्यति। अतः आयुर्वेदे रोगकारणेषु अधिकश्रद्धा दत्ता। सौख्यप्रदानाया शास्त्रेऽस्मिन् स्वास्थवृत्तम, आतुरवृत्तमिति विभागद्वयं वर्तेते । द्वयोः विभागयोः समुचितप्रवर्तनेन आयुष्पालनं क्रियते।