2024, Vol. 10, Issue 2, Part C

author(s)
डॉ. प्रदीप्तकुमारनन्द

abstract
भारतीयदर्शने शब्दो ध्वनिः, ज्ञानप्राप्तेः साधनम् । दर्शनेषु शब्दस्य अतिप्राचीनपवित्रग्रन्थवेदैः सह समीकरणं भवति । वेदो नित्यः, अपौरुषेयो निरपेक्षः इति सर्वथा मन्तव्यः। व्याख्यानात्मके मीमांसाविद्यालये शब्दस्य महत्त्वं समर्थितम् । मीमांसा प्रयोगात्मकं कर्म उपदिशति, शास्त्रीयवाक्येषु तान् प्रयोजयति, मीमांसायाः प्रभावशीलता शब्दज्ञानमाध्यनेन परिचीयते । न्यायनये शब्दः अनित्य पौरुषेयः मन्यते । बौद्धजैनाः यद्यपि वेदानाम् अस्तित्वं प्रामाण्यत्वं तिरस्कुर्वन्ति तथापि वस्तुतः स्वशास्त्रं शब्दाश्रयं मन्यन्ते । वैयाकरणाः शब्दो ब्रह्म स्वीकुर्वन्ति । अयं शब्दः कुत्र ध्वनिः, कुत्र स्फोटः, कुत्र नाद इति वर्तमाना सततं जागर्ति ।