2022, Vol. 8, Issue 5, Part D

author(s)
डॉ. चक्रपाणिपोख्रेलः

abstract
अस्मिन् शोधनिबन्धे विशेषेण धातोरर्थनिर्णयोऽस्माभिः विहितः। तत्रापि मुख्यतः धातोः व्यापारावाच्यत्वे के के दोषाः सम्भवन्ति तेषां दोषाणां निराकरणं सतथ्यं विहितम्। फलव्यापारावुद्दिश्य धातोः द्विधाविभागं विधाय तेन च सङ्गतिं प्रदर्श्य धातोः सकर्मकत्वाकर्मकत्वविचारो निर्दिष्टः, अथ च तस्मिन् प्रकरणे तेभ्यो धातुभ्यः कस्मिन्नर्थे प्रत्ययाः सम्भवन्ति इत्यपि लः कर्मणि भावे कर्तरि च इत्यादि निर्णीतम्। एवमेव धात्वर्थविषये नैयायिकप्रभृतीनां दार्शनिकानां मतं स्वीक्रियते चेत् रथो गच्छति इत्यादिषु अचेतनेषु कथं कृत्याश्रयत्वं सम्भवति तेन च गौरवदोष आपतति, तस्य निराकरणे यद्गौरवो दृश्यते तस्य विवेचनं विधाय वैयाकरणमतमेव सम्पुष्टम्। अन्ते च कर्मवद्भावव्यवस्था विविक्ता।